Vài lời phi lộ:
Tôi viết bài này đã lâu cũng chỉ định trao đổi với vài ông bạn chẳng muốn phổ cập vì dù sao cũng nghĩ đến cái tình anh em. Nhưng tôi không hiểu vì sao HNV lại đi tán tụng thứ thơ lai căng “ kiểu người nứơc ngoài nói không sõi tiếng Việt, làm hỏng hết thẩm mỹ của ngưòi đọc thơ, làm băng hoại ngôn ngữ Việt muôn ngàn thân yêu của chúng ta nên sau đôi hồi suy nghĩ tôi quyết định công bố. Ý kiến của tôi có thể đúng có thể sai mong anh em xa gần chỉ bảo. Vẫn biết là một hội viên HNV bài viết này có thể làm ít nhiều các vị lãnh đạo hội không vừa lòng .Nhưng vì sự tồn vong của thi ca, vì sự trong sáng của tiếng Việt ,tôi chấp nhận . Chân thành cám ơn những ai đọc bài viết nhỏ này. NH       

Vì sao thơ bung ra đến độ lạm phát
                Có một mệnh đề trong lí luận kinh điển theo chủ nghĩa đang bao trùm lên thể chế  này mà bất kì một ông cán bộ nào có chút địa vị của xã hội ta mặc dù chả biết gì về triết học, kinh tế học nhưng rất thích nhắc đến đó là “hạ tấng cơ sở quyết định thượng tầng kiến trúc”- Diễn nôm ra tức là cơ sở vật chất tác động quan trọng đến suy nghĩ, tư duy. Nhìn vào sự phát triển thơ đối chiếu với nền kinh tế nứơc ta thì quả là như vậy. Gần chục năm nay nưóc ta đi vào cơn khủng hoảng kinh tế chưa từng thấy biểu hiện qua chỉ số lạm phát kỉ lục  Chưa đầy một thập kỉ mà giá trị đồng tiền giảm tới hơn mười lần khiến giá cả tăng vọt, dân tình điêu đứng. Vậy mà trong thời gian này thơ - một thứ sản phẩm trí tuệ ra đời từ những bộ óc siêu việt trong thời thịnh trị , dân an quốc vượng thì trong thời lạm phát mọi mặt của nước ta thì thơ bỗng nhiên trở thành sản phẩm gia tăng vùn vụt của đủ hạng người trong đó có thứ người no cơm ấm cật đang cần một cái danh mang tính hào hoa, phong nhã. Vì lẽ đó thơ cũng theo kinh tế mà rơi vào tình trạng lạm phát ghê gớm. Ngoài nguyên nhân do ham muốn của số người thích mua danh ba vạn thì còn thêm hàng loạt nguyên nhân khiến sự lạm phát thơ ngày càng mạnh mẽ. Thứ ngưòi gọi là “nhà thơ” cũng gia tăng hơn cả lãi xuất ngân hàng-  đến độ có người đã báo động cầm một hòn sỏi ném vu vơ ra ngoài đường thì thể nào cũng trúng một nhà thơ. Sự lạm phát này đã làm thơ một thể loại cao quí bị tầm thường hóa đến độ không ít người phát sợ. Có người khi vui miệng đã đề nghị nên thành lập một trại”cai nghiện thơ”. Trước cửa nhà người không muốn bị làm phiền vì thơ ca đã để tấm biển “đề nghị để giầy , dép và thơ ở ngoài”. Nguyên nhân thứ hai khiến thơ trở thành lạm phát phải kể đến là đặc trưng ngôn ngữ xứ ta là ngôn ngữ dễ bắt vận, dễ nói thành vần- không phải ngẫu nhiên những kẻ tâm thần, đầu óc không bình thường hay nói vần , thích đọc vè là vì vậy-. Một tác động làm thơ tăng như một đại nạn là cơ chế bỏ tiền ra in thơ. Thời mọi sự còn tử tế để in một tập thơ thì chí ít phải là nhà thơ đàng hoàng có môn bài, có danh là Hội viên HNV. Nay thì bất kì một vị nào có tiền khi đã no chán mọi thứ chơi vật chất như chó cảnh, chìm muông …lại có đôi chút khả năng biết bắt vần viết ra những câu có đôi chút nhịp điệu là loay hoay thế nào cũng chẩm một ít tiền vợ mang đến các NXB xin giấy phép in thơ mình. Ông nào rủng rỉnh tài chính còn thuê một vài cây bút đôi chút có danh để viết bài giới thiệu .Và nếu chỉ căn cứ vào những bài tựa các tập thơ này thì dân An nam ta sẽ hí hửng tưởng xứ ta đang được ông Hoàng Mười phù hộ nên mới mọc ra nhiều đệ tử của Nguyễn Du, Đoàn Thị Điểm , Puskin, Gớt đến thế. Một nguyên nhân nữa để thơ bung ra như mối gặp trời mưa là hai ông chánh ,phó chủ tịch, ông Trưỏng ban Tổ chức HNV đều là nhà thơ. Ông Hữu Thỉnh thì với thơ ai cũng đều có câu khen rất tài hoa trong ngôn từ mặc dù hình như ông chẳng đọc thơ của ai bao giờ trừ những tập ông được mời viết lời tựa. Câu bình cửa miệng của ông mỗi khi nói về thơ ai cũng hao hao như nhau ‘Nhan sắc lắm, lay động động ”. Làm thơ và đựơc gọi là nhà thơ trong thời lạm phát dễ như thế nên người ta đổ xô làm những thứ gọi là thơ. Viết một truyện ngắn ,một vở kịch và cao hơn cả là một tiểu thuyết thì cực khó còn để đẻ ra một bài văn vần gọi là thơ thì quá dễ. Vì vậy thơ bung ra nhan nhản từ ông thứ trưởng đương chức đến các sinh hoạt hội người cao tuổi đều ngay ngày cặm cụi gò lưng làm thơ để hi vọng đựơc gọi và đựơc tự phong là nhà  thơ .
              Vì nhà thơ có vai vế trong hội nghề như vậy nên những đợt kết nạp và những giải thưỏng hàng năm đầu nghiêng về ngưòi làm thơ và thơ. Với tình trạng này danh hiệu và giải thưởng một thời cao quí -, giải thưỏng HNV Việt nam- bỗng bị hạ thấp rất nhiều nếu không muốn nói là rẻ rúng khi chỉ cần có trong tay, hai ba tập thơ tự in chất lượng nhàng nhàng nhưng được sự chiếu cố của mấy vị chức sắc thì sớm muộn sẽ được vào hội. Còn giải thưỏng thì thật tuỳ hứng nếu không muốn nói là giải thưỏng này đã đựoc chỉ đạo theo kiểu chỉ định thầu trong kinh tế. Tôi không tin dư luận cho rằng vì yếu tố kinh tế nên năm nào HNV cũng kết nạp hàng đống các vị làm thơ chỉ ở trình độ nghiệp dư. Nếu đây là sự thật thì nó có khác gì sự mua quan bán tước đang hoành hành ở nứoc ta. Và như để chứng minh cho sự đúng đắn trong chiến lược phát triển hội viên HNVVN nên trên dưới một thập niên vừa qua, giải thưởng hàng năm nhiều tập thơ xoàng xoàng đựơc các vị có chức quyền trong HNV để mắt tới đã trúng giải. Hiện trạng này đến năm 2011 vừa qua đã trở thành điển hình. Hai tập thơ được giải tạm xếp vào dòng thơ trẻ. Khái quát về thơ trẻ  tôi xin mượn cách đánh giá của nhạc sĩ Văn Dung khi nói đến nhạc trẻ  “đó là kiểu thơ chỉ để ý đến hình dáng, điệu bộ ,trang phục mà quên đi nội dung ,chất giọng” . Cũng trong động tác để nhấn thêm sự khẳng định đúng đắn trong sự phát triển hội viên, sự phát triển đáng tự hào của phong trào thơ nước nhà của các vị lãnh đạo HNVVN ngưòi ta đã tổ chức hàng loạt các cuộc hội thảo để tôn vinh một vài nhà thơ xem như một biểu tượng, một thứ đề can cho hiện trạng thơ phát triển ầm ĩ đến lạm phát như hiện nay ( sự hội thảo này có lẽ chỉ đúng nhất khi nói đến thơ của Đồng Đức Bốn- một tài năng vượt trội trong thể thơ lục bát đặc sản của thi ca Việt nam).
         Thử bàn về cái gọi là hiện tượng thơ Mai Phấn .
       Như trên tôi đã nói. Số lượng các tập thơ ra đời hàng năm từ khi có cơ chế tự in , và từ khi nhà thơ làm chủ tịch nay lại thêm một hai phó chủ tịch nhừ thơ cùng với sự dễ dãi , mất công bằng trong việc kết nạp người làm thơ vào HNV thì hàng năm cả nứơc ta không dưới 2, ba ngìn tập thơ được xuất bản và mỗi năm có hàng nghìn người tham gia vào đội ngũ làm thơ. Không gì dễ hơn khi tự tạo lập cho mình danh hiệu nhà thơ. Thời buổi thưong mại này khi người ta có tiền thì muốn thành nhà gì cũng được. Trên đống thơ  thơ và cơ man nhà thơ đó, hai ông chánh phó, chủ tịch HNVVN đã cố tạo ra vài cái đỉnh khẳng định sự thắng lợi của sự bội thu thơ. Sự biểu dương và tôn vinh cố ý thơ Mai văn Phấn là một trường hợp như thế . Phải công nhận về mặt phương pháp luận thì Mai văn Phấn tỏ ra khôn ngoan khi chọn một kiểu thơ”không phải là thơ”, một thứ văn xuôi cắt ngắn, một cách viết giống hệt bản dịch ra tiếng Việt từ tiếng nứơc ngoài của người đang ở độ tuổi trí tuệ còn sung mãn. Trong khi hầu hết các người viết thơ đang sáng tác theo những kiểu cú pháp ,hình thức thơ cũ kĩ , mà chính họ cũng thấy không mấy hấp dẫn thì MVP quả là khôn ngoan đi theo một lối đi tưởng như mới trong làng thơ ta hiện nay. Nhưng đọc kĩ một chút thì thơ MVP là sự lặp lại hiện tượng giống như thơ của Nguyễn Quang Thiều cách đây trên dưới hai mươi năm. Hồi đó NQT đang sung sức,  cũng bắt đầu nhàm chán các lối thơ và tư duy thơ cũ các bậc đàn anh thủa bao cấp, lại sẵn có khả năng ngoại ngữ nên Thiều đã chọn con đưòng mô phỏng thơ nứơc ngoài chủ yếu là thơ tiếng Anh mà ít nhiều tôi nhìn thấy đó là bản sao từ những bài thơ lừng lẫy trong tập lá cỏ của Witman. Thơ Thiều thủa sung sức giống hệt như những bản dịch từ thơ nứơc ngoài. Cũng xin nói thêm khi NQT làm những bài thơ này cũng vào lúc nền văn chương nứơc ta đã bắt đầu đổi mới .Các cây bút đã chán ngấy một kiểu văn chương minh hoạ ,những câu thơ cũ kĩ nặng chất truyền thông thì Thiều quả là khôn ngoan đi đến cách viết mới mà thực ra là sự mô phỏng lối nghĩ ,lối câu trúc của thơ nước ngoài .Thời đầu đổi mới đó văn xuôi còn để lại Nguyễn Huy Thiệp trong sự phá phách lật đổ các thần tượng, còn trong thơ thì ồn lên sự làm mới của thơ Thiều . Tôi chỉ hơi lạ trong văn xuôi Thiều có những cách viết có cảm hứng hướng về làng quê thôn giã ( tiêu biểu là TN “‘mùa hoa cải bên sông) Thì trong thơ để coi như một sự cách tân Thiều lại hướng ngoại ,tìm đến sự mô phỏng thơ nứoc ngoài. Hơn hai hai mươi năm sau MVP lại rập lại cách đi đó của đàn anh. Điều này cắt nghĩa vì sao hai ông nhà thơ chủ soái HNV bỗng nhiên lại tán tụng thơ MVP và kéo theo hàng đống các vị một là theo voi ăn bã mía , hai là sợ mình bị đánh giá là ngu dốt khi không tán dưong thơ MVP theo kiểu Trạng Quỳnh đã từng diễu”mả mẹ thằng nào bảo thằng nào”. Ngôn ngữ , tư duy của ngưòi Việt ta khác hẳn ngôn ngữ, cách tư duy nứơc ngoài . Vậy mà NQT và nay MVP lại tung ra những đoạn chữ mà ngưòi ta gọi là thơ cùng những suy nghĩ gần như rập lại các nói cách, tư duy của ngưòi nước ngoài cụ thể là tư duy của dân đất mới châu Mỹ. Trong suy nghĩ người Việt rất kiêng kị khi nói về quạ( quan điểm cổ xưa đó là loài chuyên mang điều gở ) nay MVP lại mô phỏng cách nghĩ nứơc ngoài cũng nói về con quạ với những câu gọi là thơ giống như thơ dịch, với kiểu tư duy và cách đặt câu xa lạ với ngôn ngữ , tư duy truỳên thống của người đọc xứ ta 
           Con cá nhẩy vào đám mây tự vẫn  (Biến tấu con quạ)
                 Rồi lảm nhảm, loằng ngoằng nói về mái nhà như một người đang học nói tiếng Việt :
          Thùng rác quay mắc phải khung ảnh , quạt trần , dây điện thoại . Chiếc quần lót mặc kẹt giữa tủ bát đĩa và máy tập thể hình.Chổi cùn ,bình diệt muỗi , đĩa CD chui vào tủ lạnh …( chạy theo mái nhà)
          Trời ạ thế mà ngưòi ta dám gọi là thơ thì thật là liều. Cha ông ta từ thời Trần đã sáng tạo ra thể phú – xét về hình thức là tiền thân của loại thơ văn xuôi hiện nay. Tiêu biểu cho thể loại này là Phú Bạch đằng của Trương Hán Siêu, Phú Tây hồ của Nguyễn Huy Lượng…. Đến thời ta, Chế Lan Viên đã từng có ý định cách tân hình thức thơ bằng kéo dài câu thơ một cách bất thường( thực ra là kế thừa thể phú của cha ông). Đọc lại bài thơ tiêu biểu cho sự cách tân này của ông là bài “những cành phong lan bể”, ta vẫn thấy một cách nghĩ Việt nam ,những âm điệu của ngôn ngữ Việt cực kì thơ ẩn dấu trong hình thức văn xuôi mang đặc trưng mà chỉ có thơ mới có .
        ”Xanh biếc mùa thu ,bể như hàng cây mùa thu xanh còn để tâm hồn đọng lại/ Sóng như hàng nghìn trưa xanh trời đã tan xanh không trở lại làm trời/ nếu núi là con trai  thì bể mùa thu biến thành con gái/mỗi đêm da thịt sóng sinh sôi…”
          Còn đọc thơ MVP chỉ thấy những câu văn không ra văn, thơ không ra thơ tải đủ thứ suy ngĩ vớ vẩn , theo kiểu bạ đâu nói đó. Tối nghĩa  và hạ thấp rất nhiều chẳng những thể loại thơ mà còn làm mất đi vẻ đẹp, sự trong sáng của tiếng Việt . Tôi nhớ trong làng thơ xứ ta hiện nay không ít vị làm thơ muốn đổi mới sự thể hiện thơ. Điều này là một yêu cầu chính đáng, cần khuyến khích. Nếu Lê Đạt muốn cách tân bằng sự đảo lộn cú pháp ,trật tự ngữ pháp để tạo ra sắc thái mới của thơ. Lê Huy Quang cũng đi theo hứơng này và cũng có ít nhiều thành công. Nguyễn đình Chính cách tân bằng đưa ngôn từ tầm tục vào thơ ..Nhưng dù tôi không tán thành việc dung tục hoá trong thơ Chính nhưng vẫn phải công nhận NĐC ngoài tư cách là một tiểu thuyết gia ưa tìm tòi thì ông là một nhà thơ đầy nội lực thi ca. Nội lực này lại càng đựơc đẩy lên khi chất công dân của ông đựơc thể hiện một cách dữ dội và bản lĩnh trong những câu thơ muốn phá bung khuôn khổ …Hoặc ca từ trong những ca khúc tài danh của Trịnh Công Sơn. Trong những ca từ đầy chất thơ của TCS nếu tách ra từng dòng hay để hiểu trực diện thì thật khó nhưng ở những ca từ đó tràn ngập sự hư ảo, lung linh, cao siêu của triết ly thiền, tạo ra quá nhiều tầng nghĩa mà ngưòi đọc chỉ cảm chứ không thể diễn thành lời một cách rành mạch 
          Trở lại thơ MVP. Để chứng minh thơ MVP là hiện tượng đổi mới thơ ca. HNV không ngần ngại tiến hành một loạt hoạt động để ghi nhận hiện tượng này. Làm hội thảo rồi trao giải thưởng cho MVP và trao giải cho các cây bút trẻ có lối viết hao hao như MVP như Đỗ Dõan Phương . Xin lấy mấy câu mà ngưòi ta cố gọi là thơ của cây bút trẻ này
     Bây giờ là quãng đường dài nhất/mọi ngưòi giúp cô tiền đò ,tiền đường/và bắc những cây cầu bằng vải đỏ /hát những câu an ủi dặn dò…/khắc ghi vào đầu khuôn mặt già nua của cô để từnay nhớ hoặc sợ(Thăm vừon nhà cũ )
             Tôi có cảm thấy một chu kì đã thành qui luật là mỗi khi ngưòi ta tôn vinh thứ thơ lai căng này thì cũng là lúc các nhà thơ của ta đang đi vào bế tắc cả trong tư tưởng và cách biểu hiện. Thơ MVP và một số tập thơ nhận giải thưởng của HNV năm 2011 không chỉ là những ví dụ cho sự bế tắc mà còn vô tình tạo ra một thứ sai lầm khi làm hỏng thẩm mỹ về thơ của ngưòi đọc VN, làm rối ngôn ngữ nước ta trong khi đáng ra với chức phận nhà thơ phải làm cho ngôn ngữ này ngày càng đẹp hơn ,dân tộc và trong sáng hơn.
        Khi viết đến thơ MVP tôi tự nhiên lại nghĩ đến đề xuất về thu phí phượng tiện giao thông cá nhân của ông Đinh La Thăng vô lý, cửa quyền , tai hại đến đời sống ngưòi dân đến bao nhiêu. Hiện tượng này vô tình hao hao giống với sự HNV cố cưỡng thiên hạ phải công nhận thơ MVP và một số nhà thơ trẻ đang viết một cách lai căng là thành tựu của nền thơ VN đương đại .
                                                     
Quỳnh mai 6/4/ 2012